Bùi bùi, thơm thơm trái ô môi

Cây ô môi mọc hoang và được trồng ở nhiều tỉnh miền Nam nước ta và quả ô môi cũng gần như một đặc sản vùng đồng bằng sông Cửu Long.

Cây ô môi

Vào giữa mùa xuân, nếu có dịp về thăm vùng Tây Nam bộ, xứ sở của ô môi, ngồi trên chiếc xuồng lướt trên các kênh rạch trong vùng, chúng ta sẽ gặp màu hoa hồng thắm rực rỡ của những cây ô môi dọc theo những con kênh, bao quanh các xóm làng, gợi nhớ đến hoa đào miền Bắc. Từ lâu đời bà con sống ở hai bên bờ kênh rạch vùng Đồng Tháp Mười đã trồng ô môi để ăn trái, làm thuốc bồi dưỡng cơ thể, lấy thân cây làm gỗ, làm củi đun bếp.

Hồng thắm sắc hoa ô môi

Cây ô môi (tên khoa học là Cassia grandis L.F) là một loài cây gỗ to, thuộc họ Vang (Caesalpiniaceae), thân cao tới 10-12m, vỏ thân nhẵn, những cành non có lông mầu rỉ sắt, cành già màu nâu đen. Lá kép lông chim gồm hàng chục đôi lá chét dài 7-12cm, rộng 4-8cm, có phủ lông mịn. Hoa màu hồng tươi mọc thành chùm ở những kẽ lá đã rụng. Chùm hoa thõng xuống, dài tới 20-40cm. Quả hình trụ, cong như lưỡi liềm, dài 40-60cm, đường kính 3-4cm, có 50-60 ô, mỗi ô chứa một hạt dẹt, quanh hạt có cơm màu nâu đen, vị ngọt, mùi hắc. Vỏ quả màu đen, có gân nổi ôm tròn từng khía. Lúc quả ô môi chín già, khi vừa hái xuống thì có mùi khăn khẳn hăng hắc, không mấy ai ăn ngay, mà thường đem về đặt dưới nền nhà ít hôm mới sử dụng. Càng để lâu, chất lượng quả càng tăng, ăn ngon ngọt có hương vị đặc biệt.

Trái ô môi

Ô môi không chỉ là một loại quả ngon độc đáo của vùng đồng bằng sông Cửu Long mà còn là một vị thuốc bổ được so sánh ngang với Canh-ki-na. Chính thứ cơm màu nâu đen đặc sền sệt chứa trong quả ô môi này được nhân dân ta ngâm rượu làm thuốc bổ uống. Rượu ô môi có màu đỏ đẹp như mầu rượu canh-ki-na và cũng có tác dụng như rượu canh-ki-na, nên ô môi còn được gọi là “canh-ki-na Việt Nam”. Cách chế biến như sau: về mùa thu, khi quả ô môi chín, người ta hái quả về, bỏ vỏ, hạt, chỉ lấy cơm ngâm rượu. Trung bình một quả ô môi có thể ngâm với một nửa lít rượu 25-30o trong 15-20 ngày là dùng được Nhưng nếu càng để lâu thì càng tốt.

Qua phân tích thành phần hoá học, người ta thấy trong cơm quả ô môi có gluxit, chất nhầy, tanin, saponin, canxi oxalat, antraglucozit, tinh dầu và chất nhựa. Rượu ô môi được nhân dân ta dùng làm thuốc bổ, tăng cường tiêu hoá, giúp ăn ngon miệng, ngoài ra còn có tác dụng chữa đau lưng, đau xương. Liều dùng: ngày uống 2 lần, mỗi lần 1 chén nhỏ trước bữa ăn. Ngoài việc ngâm rượu uống, nhân dân ta còn lấy cơm quả ô môi nấu cao mềm uống làm thuốc kích thích tiêu hoá, nhuận tràng.

Đây là bài viết của bs Đại về công dụng chữa bệnh của trái ô môi.

Cây ô môi có tên khoa học là Cassia grandis L.F thuộc họ Đậu (Fabaceae). Cây ô môi được trồng và mọc hoang ở nhiều địa phương ở Nam Bộ. Đến mùa hoa, thấy đỏ rực ở thân cây và các cành lớn
Là cây thân gỗ cứng chắc, to cao 12 – 15m vỏ thân nhẵn, cành non có lông màu rỉ sắt, cành già màu nâu đen. Lá kép lông chim gồm khoảng 12 đôi lát chét. Hoa màu hồng tươi, mọc thành chum ra ở chỗ sẹo lá đã rụng, chùm hoa thõng xuống, dài tới 20 – 40cm. Quả hình trụ, cong như lưỡi liềm đường kính 3 – 4cm, dài 50 – 60cm màu lục, khi già khô cong, có 50 – 60 ô, ngăn cách nhau bởi một vách dày 0,5mm, giòn. Mỗi ô chứa một hạt dẹt cứng. Ở vách ngăn có lớp cơm mềm màu nâu đen, vị ngọt chát nhẹ, mùi hắc. Chính thứ cơm màu nâu đen đặc sền sệt chứa trong quả ô môi này được dùng ngâm rượu làm thuốc bổ để uống bồi bổ sức khỏe.
Mùa thu, khi quả ô môi đã chín, hái quả về, bỏ vỏ, bỏ hạt, chỉ lấy cơm ngâm rượu. Rượu ô môi được nhân dân ta dùng làm thuốc bổ, giúp sự tiêu hóa, làm ăn ngon miệng, ngoài ra còn có tác dụng chữa đau lưng, đau xương.
Ngoài việc ngâm rượu uống, nhân dân ta còn lấy cơm quả ô môi nấu cao mềm làm thuốc uống kích thích tiêu hóa, nhuận tràng. Người ta đã phân tích thành phần hóa học thấy trong cơm quả ô môi có glucid, chất nhày, tanin, saponin, calci oxalat, antraglucozit, tinh dầu và chất nhựa.

Trái ô môi khi già khô cứng, để trong nhà vài năm vẫn không bị hư hỏng. Ở nhiều chợ miền Nam có bán trái ô môi, bó thành như bó củi. Trẻ em nông thôn rất ưa thích ăn quả ô môi, chúng thường cạo lấy lớp cơm quả ăn trực tiếp.
Để tham khảo và áp dụng, dưới đây xin giới thiệu vài phương thuốc được sử dụng từ quả ô môi.
* Rượu ô môi: làm thuốc bổ, giúp sự tiêu hóa, làm ăn ngon miệng, ngoài ra còn có tác dụng chữa đau lưng, đau xương. Trung bình một quả ô môi có thể ngâm với 500 ml rượu 25 – 30 độ cồn. Ngâm trong 15 – 20 ngày là dùng được, nhưng càng để lâu càng tốt. Liều dùng: ngày uống hai lần, mỗi lần một chén nhỏ trước bữa ăn.
* Chữa trị đau thấp khớp: Vỏ ô môi 50g, dây đau xương 100g, cốt toái bổ 100g, nhục quế 30g. Ngâm trong 1.000ml rượu đế 30 – 40 độ cồn trong 15 – 20 ngày. Mỗi ngày uống 2 lần từ 30 – 60ml.
* Trị lở ngứa da, lang ben, hắc lào (lác): Lấy lá ô môi giã nát xát tại chỗ hoặc giã nát ngâm với rượu tỷ lệ 1/1 để bôi ngày vài lần.