Chè lam Thạch Xá

Nghề làm chè lam ở Thạch Xá có từ lâu đời, năm 2004 được UBND tỉnh Hà Tây công nhận là Làng nghề truyền thống. Thạch Xá hiện có khoảng 50 hộ làm chè lam chuyên nghiệp, thu hút hơn 200 lao động. Nhưng vào dịp Tết Nguyên Đán, có tới 90% hộ gia đình ở Thạch Xá làm chè lam: làm để mời khách thưởng thức trong dịp Tết, để biếu bà con họ hàng gần xa, làm quà cho những người con xa quê hương, làm theo đơn đặt hàng. Chè lam được tiêu thụ nhiều nhất là vào dịp tết và lễ hội, thị trường tiêu thụ khắp trong nước, trong đó nhiều nhất là tại địa bàn huyện, các huyện lân cận (Hoài Đức, Quốc Oai..), và các tỉnh bạn như: tỉnh Phú Thọ ( Đền Hùng), Quảng Ninh (Chùa Yên Tử).

Nguyên liệu để làm chè lam không phức tạp , nhưng phải biết cách chọn nguyên liệu và chế biến nó. Làm chè lam cần bột nếp, đường kính và mạch nha. Để dậy hương cho bánh người ta dùng thêm những gia vị khác như gừng tươi, bột quế, lạc rang.
Cách chọn lúa nếp là công việc quan trọng bước đầu, phải chọn loại giống nếp cái hoa vàng, nếu không cũng phải là nếp nhung. Loại lúa này có hương vị thơm và dẻo. Quy trình chế biến chè lam là sự tinh tế đặc biệt của người dân Thạch Xá, đòi hỏi người chế biến phải đúng quy trình. Công đoạn đầu tiên là rang thóc nếp, rang đều tay, chú ý đun nhỏ lửa, ngọn lửa nhỏ đều. Rang thóc bằng chảo gang, dùng đũa cả, đảo thóc nở đều thì mới có bỏng nổ đều và trắng ngon. Sau đó đem bỏng ra nghiền thành bột. Dùng Rây lọc bột hạt nhỏ, làm sao khi mó tay vào bột phải thấy mát, mịn là được.
Khâu thứ hai là chọn và chế biến các loại gia vị, nếu bánh làm bằng đường thì phải chọn đường tinh trắng không có sạn. Còn làm bằng mật thì phải là mật mía de. Loại chè lam được làm bằng mật mía de thì vừa có hương thơm của mật, lại vừa có hương thơm của mùi bột lúa nếp, và nấu với mạch nha. Nấu khi nào nhúng đũa vào, rút ra thấy mật kéo thành dây mảnh sáng như gương là được.

Khi đun được mật thì cho bột nếp, lạc rang, gừng tươi … cùng một số hương liệu khác quấy đều. Sau đó đổ ra nhào kỹ cho tới khi bánh dẻo đều,có độ dẻo quánh. Bánh chè lam để được lâu, cũng là ở khâu canh mật, luyện nhào thật kỹ, mịn. Bánh chè lam có vị và hương thơm giản dị nhưng cũng khá đặc biệt. Chính sự đơn giản ấy đã tạo nên hấp dẫn riêng. Đó là vị dẻo thơm từ bột gạo nếp, kết hợp với vị ngọt ngào vừa phải của mật và chút cay thơm của gừng, bùi ngậy của lạc.Ngày nay do nhu cầu thị trường lơn , nên hầu hết các xưởng làm bánh chè lam ở Thạch Xá đều đưa cơ giới vào, như máy xay bột, máy nhào bánh…vừa đỡ tốn sức lao động vừa đạt năng suất cao. Điều quan trọng nhất gọi là bí quyết nhà nghề là khâu pha trộn nguyên liệu và khâu nấu bánh . Phải giữ được đủ hương vị của các loại nguyên liệu và tạo được hương vị đặc trưng của làng nghề.Chính nhờ thực hiện đúng những điều ấy mà làng nghề Thạch Xá đã mở rộng quy mô sản xuất và thu nhập hàng năm thành nguồn thu chủ yếu của xã.

Theo số liệu của Ủy ban Nhân dân xã Thạch Xá, vào những tháng cuối năm, hầu như gia đình nào ở đây cũng nổi lửa, làm vài mẻ chè lam để dùng cho những ngày đông lạnh giá. Còn những hộ “chuyên “ làm chè với số lượng lớn, xuất bán đi các nơi cũng lên tới hàng chục hộ. Những dịp cao điểm như Tết cổ truyền, lễ hội…có hộ mỗi ngày bán được cả tấn chè lam thành phẩm. Làng nghề làm chè lam Thạch Xá đã tồn tại qua bao thăng trầm, lớp trẻ hôm nay tiếp nối những bí quyết của lớp người đi trước để tiếp tục đưa sản phẩm chè lam Thạch Xá đi khắp trong và ngoài nước. Đó không chỉ là niềm tự hào của người dân Thạch Xá nói riêng mà còn là niềm tự hào người dân huyện Thạch Thất nói chung                                                                  Tinfood sưu tầm